Bulgular: Skapula kırıklı toplam 52 toraks travmalı hasta çalışmaya alındı. Hastaların yaş ortalaması 49,06 ± 18,42 (min-maks: 14-82) idi. Kırk altısı (%88,46) erkek, 6’sı (%11,54) kadındı. Hastalarda en sık travma oluş mekanizması araç içi trafik kazasıydı (n :21 %44,2). Hastalara eşlik eden en sık patoloji olarak kot kırığı tespit edildi (n :23 %44,2). Diğerleri ise akciğer kontüzyonu (n :21 %40,4), pnomotoraks (n :13 %25), klavikula kırığı (n :10 %19,2), akciğer laserasyonu (n :5 %9,6), hemotoraks (n :4 %7,7), sternum kırığı (n :3 %5,8), torakal vertebra kırığı (n :12 %23,1), lomber vertebra kırığı (n :3 %5,8), pnomomediastinum (n :2 %3,8) idi. On bir hastada (%21,1) ise toraks içi ek yaralanma olmadığı görüldü.

Sonuç: Skapula kırığının eşlik ettiği toraks travmaları her ne nedenle olursa olsun, travma şiddetindeki yükseklik, yandaş organ yaralanma oranı yüksekliği ve mortalite artışı ile birliktelik gösterir. Bu hastalar eşlik edebilecek toraks içi ek yaralanmalar açısından da değerlendirilmelidir.

Skapula kırıkları ise toraks travmalarında yaygın görülen bir patoloji değildir. Yüksek enerjili travmalarla oluşan kırıklardır. Varlığında, yaralanma şiddeti göz önüne alınarak diğer sistemler dikkatlice değerlendirilmelidir. Başlangıç tedavisi omuzun immobilizasyonudur. Omuz egzersizleri kısıtlanmalıdır. Cerrahi tedavi sık değildir ³. Çalışmamızda, travma hastalarında sık görülmeyen skapula kırıklı hastaları ve eşlik eden diğer yaralanmaları değerlendirmeyi amaçladık.

Hastalarda en sık travma oluşum mekanizması araç içi trafik kazasıydı (n :21, %44,2). Diğer nedenler düşme (n :19, %36,5), araç dışı trafik kazası (n :4, %7,7), ateşli silah yaralanması (n :4, %7,7), motorsiklet kazası (n :2, %3,8), iş kazası (n :2, %3,8) idi.

Hastalara eşlik eden en sık patoloji olarak kot kırığı tespit edildi (n :23, %44,2) (Resim 1).

Büyütmek İçin Tıklayın

Resim 1: Skapula kırığına eşlik eden kot kırıkları.

Diğerleri ise akciğer kontüzyonu (n :21, %40,4), pnömotoraks (n :13, %25), klavikula kırığı (n :10, %19,2), akciğer laserasyonu (n :5, %9,6), hemotoraks (n :4, %7,7), sternum kırığı (n :3, %5,8), torakal vertebra kırığı (n :12, %23,1), lomber vertebra kırığı (n :3, %5,8), pnömomediastinum (n :2, %3,8) idi. Onbir hastada (%21,1) ise toraks içi ek yaralanma olmadığı görüldü (Grafik 1).

Büyütmek İçin Tıklayın

Grafik 1: Skapula kırığına eşlik eden yandaş patolojiler.

Bir hastanın acil serviste, 1 hastanın da yoğun bakımda kaybedildiği tespit edildi.

Toraks travmalarında skapula kırıkları yaygın değildir. Önemi, yüksek enerjili güçlerle meydana gelebilecek kırıklar olduğu için yandaş yaralanma insidansının yüksek olmasıdır. Yandaş yaralanma oranı %75-100 civarındadır. En yaygın yandaş yaralanmalar ise kafa, göğüs ve abdomendir. Bu hastalarda skapula çevresinde ağrı vardır. Hassasiyet, şişlik, ekimoz, ve kırıkla alakalı krepitasyon çoğunlukla vardır. Kırıklar çoğunlukla skapulanın boyun ve gövde kısmına lokalizedir ⁵.

Skapula kırıklı hastaların %30'undan fazlası değerlendirmenin ilk aşamalarında ihmal edilir. Skapula kırığı varlığında yaralanma şiddeti de göz önüne alınarak diğer sistemler dikkatlice değerlendirilmelidir. Başlangıç tedavisi omuzun immobilizasyonudur. Omuz egzersizleri kısıtlanmalıdır. Cerrahi tedavi sık değildir. Glenoid, akromion, korakoidi içeren kırıklarda açık redüksiyon ve internal fiksasyon gerekebilir. Skapulotorasik ayrılma ise yelken omuz olarak ta isimlendirilen yine çok nadir görülen bir durumdur. Bu yaralanmada çok güçlü germe kuvvetleri tarafından skapula ve omuzun diğer yapıları torakstan uzağa itilir. Kol ve omuzun kas, vasküler ve sinir komponentleri ciddi bir şekilde olaya karışır. Fizik muayenede omuz bölgesinde önemli derecede hematom ve ödem vardır. Nörolojik defisitler, omuzun distalinde motor fonksiyon ve duyu kaybını içerir. Kol nabızları, aksiler arter trombozundan dolayı azalmış ya da kaybolmuştur. Bu tahrip edici yaralanma için spesifik bir medikal tedavi geliştirilmemiştir. Cerrahi tedavi nadiren endikedir. Eğer nörovasküler bütünlük ve fonksiyonlar yeterince korunmuşsa omuz için cerrahi fiksasyon yapılabilir. İleri derecede harabiyet gelişen bazı hastalara ampütasyon yapılması bir diğer tedavi şeklidir ^1,5. Çalışmamızda, böyle bir patoloji tespit edilmedi.

En sık karşılaşılan toraks patolojileri kot kırığı, klavi-kula kırığı, sternal kırık, akciğer kontüzyonu, pnömotoraks, hemotoraks, hemopnömotoraks ve diyafragma rüptürüdür ¹. Kot kırıkları, toraks travmalarında en sık rastlanan patolojilerdir. 4-10’uncu kaburgalar en sık kırılan kaburgalardır. Hastalar genelde inspiratuvar göğüs ağrısı ve kırık kaburga ya da kaburgalar üzerinde bir rahatsızlık tarif ederler. Fizik muayenede kırık bölgesinde krepitasyon ve hassasiyet görülür. Bu duruma akciğer kontüzyonu, pnömotoraks, hatta hemotoraks eşlik edebilir ⁵. Çalışmamızda, skapula kırığına eşlik eden en sık yandaş yaralanma kot kırığı iken, en sık intratorasik patoloji akciğer kontüzyonu ve pnömotoraks idi.

Klavikula kırıkları, omuz kavşağı bölgesindeki en sık yaralanmalar içerisindedir. Travmalarındaki yaygın mekanizmalar; direkt kemik şaftına olan darbeler, kol açıkken uzanmış bir elin üzerine düşme ve omuza karşı direkt yana düşüşlerdir. Klavikula kırıklarının yaklaşık %75-80'i kemiğin orta 1/3'ünde oluşur ⁶. Çalışmamızda, skapula kırığı olan hastaların %19.2’de klavikula kırığı olduğu görüldü.

Sternal kırıklar, çoğunlukla mortolu araç kazaları nedeniyle oluşur. Kemiğin 1/3 üst ve orta kısmı en sık etkilenen kısımlardır. Genelde transvers olarak etkilenir. Hastada etkilenen bölgede ağrı vardır. İnspiratuvar ağrı ya da dispne hissi olabilir. Fizik muayenede hassasiyet ve şişlik mevcuttur. Kırık çevresinde ekimoz görülebilir. Elle muayenede, kırık hattı palpe edilebileceği gibi krepitasyonlar da alınabilir. Yandaş yaralanma hastaların %55-70’inde görülür. En yaygın yandaş yaralanmalar kot kırıkları, uzun kemik kırıkları, kapalı kalp yaralanmasıdır ^1,3,7. Çalışmamızda, skapula kırığına eşlik eden sternum kırık oranı %5.8 idi.

Sonuç olarak, toraks travmaları her ne nedenle olursa olsun, travma şiddetindeki yükseklik, yandaş organ yaralanma oranı yüksekliği ve mortalite artışı ile birliktelik gösterir. Skapula kırıkları toraks yaralanmaları içerisinde nadir görülür, yüksek enerjili travmalar sonucu oluştuğundan eşlik eden önemli yaralanmaların oranı yüksektir. Bu hastalar eşlik edebilecek toraks içi ek yaralanmalar açısından da değerlendirilmeli ve skapula kırığı varlığında dikkatli bir hasta yönetimi uygulanmalıdır.

1) Phelan HA, Patterson SG, Hassan MO, Gonzalez RP, Rodning CB. Thoracic damage-control operation: principles, techniques, and definitive repair. J Am Coll Surg 2006; 206: 933-41.

2) Accidents or unintentional injuries. Centers for Disease Control and Prevention. Available at http://www.cdc.gov/nchs/fastats/accidental-injury.htm. September 30, 2015; 23: 2016.

3) Al-Sadek TA, Niklev D, Al-Sadek A, Al-Sadek L. Scapular fractures in blunt chest trauma - self-experience study. Open Access Maced J Med Sci 2016; 15; 4: 688-91.

4) Ateşçelik M, Gürger M. Acil servise künt travma ile başvuran hastaların incelenmesi. Fırat Tıp Dergisi 2013; 18; 103-8.

5) Seamon MJ, Haut ER, Arendonk VK et al. An evidence-based approach to patient selection for emergency department thoracotomy: A practice management guideline from the Eastern Association for the Surgery of Trauma. J Trauma Acute Care Surg 2015; 79: 159-73.

6) Paladini P, Pellegrini A, Merolla G, Campi F, Porcellini G. Treatment of clavicle fractures. Transl Med UniSa 2012; 2: 47-58.

7) Adams JE, Davila-Roman VG, Bessey PQ, Blake DP, Ladenson JH, Jaffe AS. Improved detection of cardiac contusion with cardiac troponin I. Am Heart J 1996; 131: 308-12.