[ Ana Sayfa | Editörler | Danışma Kurulu | Dergi Hakkında | İçindekiler | Arşiv | Yayın Arama | Yazarlara Bilgi | E-Posta ]
Fırat Tıp Dergisi
2007, Cilt 12, Sayı 3, Sayfa(lar) 239-242
[ Özet ] [ PDF ] [ Benzer Makaleler ] [ Yazara E-Posta ] [ Editöre E-Posta ]
47,XYY Sendromlu Bir Olgu
Gülay Güleç CEYLAN, Ülkü ÖZBEY, Hüseyin YÜCE, Halit ELYAS
Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji ve Genetik Anabilim Dalı, ELAZIĞ
Anahtar Kelimeler: Karyotip, sperm anöploidi, 47,XYY sendromu, Karyotype, sperm aneuploidy, 47,XYY syndrome
Özet
Erkeklerde ilave Y kromozom varlığı, nispeten yaygın olarak meydana gelmektedir. 1000 canlı erkek doğumda bir görülmektedir. Bir disjunction hatası, ya paternal mayoz II esnasında veya postzigotik mitotik hata sonucu meydana gelmektedir. Bu her iki durum diğer kromozomlarda nadir olarak görülmektedir. Cinsiyet kromozom anormalliklerinin psikozlarla ilişkisi olduğu bilinmektedir. 47,XYY erkeklerde fazla sayıda olan Y kromozom genleri, normal erkeklere göre daha büyük kraniofasiyel boyutlara neden olabilir. XYY bileşiminin üzerinde son yıllarda çok durulmuştur. XYY kromozomları olan bireyler erkeksi bir dış görünüm taşırlar. Uzun boylu olurlar ve normal bir zekaya sahiptirler. Fakat bu kimselerin anormal kromozom bileşimleriyle davranış biçimleri arasındaki bağlantı tam olarak çözümlenebilmiş değildir. Bu olgunun sunumunda, erken yaşta saptanarak, hasta ve yakınlarında oluşabilecek sosyo-psikolojik sorunlara çözüm bulunması ve hekimlere bu konuda yol gösterici olunması amaçlanmıştır. Klasik sitogenetik analiz sonucunda olgunun karyotipi 47,XYY olarak saptandı. Mozaiklik durumunu dışlayabilmek için fazla sayıda metafaz incelemesi yanı sıra, interfaz FISH tekniğiyle de inceleme yapılarak ekstra Y kromozom varlığı tespit edildi. Y kromozom varlığının kesin olarak ortaya konması için psödootozomal bölgeye (PAR) spesifik primerler kullanılarak cinsiyet tayini yapıldı. DNA izolasyonu periferik kandan elde edilen lenfositlerden gerçekleştirildi. Bu sendromlu olgularda, genetik danışmanlık sürecini de kapsayan, uygun sosyo-psikolojik yaklaşımda izlenecek yollar, klinik takip ve tanı süreci literatür bilgilerine dayalı olarak tartışılmıştır. ©2007, Fırat Üniversitesi, Tıp Fakültesi
  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Olgu Sunusu
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Giriş
    Seks kromozom anöploidisi, erişkinlerde en sık rastlanan kromozom anomalisidir ve sıklıkla infertiliteyle birliktedir 1. 47,XYY oluşumu en sık görülen cinsiyet kromozom anormalliklerinden birisidir. İlk olarak 1961’de tanımlanmıştır. Doğumdan önce tanısı konup, gebelik sonlandırılmasını gerektirmeyen bir anöploididir 2. Görülme sıklığı, 1/700- 1/1000’dir. Bireyler fertil durumdan infertil duruma kadar değişkenlik gösterirler. Olguların çoğunluğu fertil olup kromozomal olarak normal yavruya sahiptirler. Fakat yavrular için artmış oranda kromozomal anomali, bunun yanında düşük ve perinatal ölüm riski vardır. Plazma testesteron seviyeleri normal erkeklerdekine benzerdir 3,4. 47,XYY erkeklerin çoğunluğu fenotipik olarak normaldir, fakat değişken derecede klinik özellikler gösterebilir. Uzun boy, büyük dişler, akneye yatkınlık ve öğrenme güçlükleri görülebilir. 3-6.

    Doğumdaki ölçüler (boy, kilo, baş çevresi) normaldeki gibidir. Psikolojik olarak yaş arttıkça çocuklardaki konuşma problemleri artmıştır. Okumada güçlük çektikleri, öğretmenleri tarafından belirtilmektedir. Matematik alanında herhangi bir eksiklik gözlenmemiştir. Oldukça sinirli oldukları, intihar teşebbüsünde bulundukları, ebeveynlerde de psikiyatrik problemlerin gözlemlendiği belirtilmektedir. Suç işleme oranları normale göre 4 kat artmıştır. XYY erkeklerde düşük zeka düzeyi (IQ), konuşma geriliği ve emosyonel matürite, davranışsal problemler ortaya çıkabilir. Kısa boylu bir erkeğin XYY karyotipli çocuğu aile ortalamasına göre daha uzun boylu olacaktır 7. Uzun boy ve 4 yaşından sonra belirginleşen agresif davranışlar bu sendromda en sık görülen bulgulardır. Ayrıca bu sendromda eksternal genital gelişim, sekonder cinsiyet karakterleri genel olarak normaldir. Bundan dolayı XYY sendromu, bilateral kriptoorsidizm ile ilgilidir 8. XYY bireyler ciddi oligozoospermiden normospermiye kadar değişen miktarlarda spermatozoa üretebilirler. Bu tip hastalara klinikçiler çoğunlukla infertil olarak bakmaktadırlar 9.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Olgu Sunusu
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Materyal ve Metot
    Hastanın karyotipinin ortaya konması için PHA indüklenmiş periferik kan lenfositleri kullanılarak 72 saatlik kültür yapıldı. Kültür sonrası elde edilen metafaz preparatları tripsin giemsa bantlama yöntemi (GTG) kullanılarak boyandı. Kromozomal anormallikler, International System For Human Cytogenetic Nomenculature (ISCN) 1995’e göre rapor edildi. Mozaiklik oranının tam olarak ortaya konması için FISH tekniği kullanıldı. FISH Y probu kullanılarak yapıldı. Kısaca 3Ul sentromerik Y probu ve 9Ul hibridizasyon tamponunu içeren bir prob karışımı hazırlandı. Prob ve preparatın denatürasyonu eş zamanlı olarak 72ºC’de yapıldı. Hibridizasyon 37ºC’lik ısıya sahip benmaride 16 saat süreyle gerçekleştirildi. Yıkama aşamalarını takiben preparatlar 9,5 µl DAPI (4,6 diamino-2- fenil-indol) ve 0,5 µl PI (propodium iodat) karışımı ile boyandı. FISH analizi için interfaz hücrelerinin incelenmesinde uni-color filtrelere sahip fluoresans mikroskop kullanıldı. Mozaiklik oranının tespiti için 500 hücre incelendi. Y kromozom varlığının kesin olarak ortaya konması için psödootozomal bölgeye (pseudautosomal region; PAR) spesifik primerler kullanılarak cinsiyet tayini yapıldı. DNA izolasyonu periferik kandan elde edilen lenfositlerden gerçekleştirildi. PZR Ellis ve arkadaşlarının yapmış oldukları yönteme göre gerçekleştirildi 10. X spesifik primer 5’-CTG CAG AAA CAA GCT CAT CAG CGT GAC TAT-3’, Y spesifik primer 5’-GTA CTA CCT TTA GAA AAC TAG TAT TTT CCC-3’ ve bir tane X ve Y’nin her ikisine spesifik olan 5’-GAA TTC TTA ACA GGA CCC ATT TAG GAAT TAA- 3’primeri kullanılarak yapıldı. PZR 94 ºC’de 5dk ön denatürasyon 94ºC’de 1dk, 54ºC’de 1dk, 72ºC’de 2dk içeren 30 döngü ve takiben 72ºC’de 6 dk son uzama şeklinde gerçekleştirildi. PZR ürünleri etidium bromüd ile hazırlanan %2’lik agoroz jelde yürütüldü. X için 771bç’lik ürün ve Y için 947bç’lik ürün elde edildi. 46,XY karyotipine sahip bir erkekten elde edilen DNA kontrol olarak kullanıldı. Laboratuar analizlerini takiben hasta genetik danışmanlığa yönlendirildi.
  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Olgu Sunusu
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Olgu Sunusu
    Proband azoospermi nedeniyle 2004 yılında Tıbbi Biyoloji ve Genetik Laboratuvarına gönderilmiştir. Agresif davranışlar sergileyen 190 cm boyunda 17 yaşındaki olgunun, fizik muayenesinde mikropenis tespit edildi. Semen analizinde sperme rastlanmadı. USG’da inguinal herni saptandı. Endokrinolojik incelemeler sonucunda; FSH: 13.17 mlU/ml (Referans aralığı (RA): 1.5-12.4), testesteron: 1.81 ng/ml (RA: 2.8-8.0), LH: 1.82 mlU/ml (RA: 1.7-8.6), E2: 17.45 pg/ml (RA: 13.5-59.5), prolaktin: 1.44ng/ml (RA:4.1-18.4), Total T3: 2.04 ng/dl (RA:1.30-3.10), Total T4: 93.70 ng/dl (RA:66-181), TSH: 3.95 mlU/ml (RA: 0.270-4.20) değerleri bulunmuştur. Periferik kan metafazlarından yapılan sitogenetik inceleme sonucunda hastada ekstra Y kromozomunun varlığı tespit edildi. Hastanın karyotipi, 47,XYY olarak belirlendi (Şekil 1). Mozaiklik oranının kesin olarak tespit edilmesi için yapılan Fluoresans in situ Hibridizasyon (FISH) çalışmasında oran 47,XYY (%76)/46,XY (%24) olarak bulundu. FISH yöntemi ile tespit edilen ekstra Y kromozomunun varlığı şekil 2’de gösterilmiştir. Yapılan moleküler genetik çalışmada hastanın ve kontrol olarak kullanılan erkek bireyin her ikisinde de X için 771bç ve Y için 947bç’lik bandın varlığı gözlendi. Hasta bireyde Y kromozomuna ait bandın, X kromozomuna ait bantla kıyaslandığında daha ince olduğu gözlendi. Bunun nedeni, hastanın Y kromozomu açısından mozaik olmasıdır. Polimeraz zincir reaksiyonu (PZR) ürünlerinin elektroforetik analizlerine ait jel görüntüsü şekil 3’de verilmiştir.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Şekil 1: 47,XYY karyotipini gösteren metafaz plağı


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Şekil 2: FISH tekniğiyle tespit edilen ekstraY kromozom sinyal varlığı


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Şekil 3: PAR’a spesifik primerler kullanılarak yapılan PZR ürünlerinin elektroforetik analizleri. Sütun 1: 100bç’lik DNA boyut markırı. Sütun 2: 47,XYY’li hasta birey. Sütun 3: 46,XY karyotipine sahip erkek birey.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Olgu Sunusu
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Tartışma
    47,XYY’li erkeklerde, germ hücrelerinde kromozom oluşumları ve bu hastalardaki testiküler oluşumları üzerine çok sayıda çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalarda konvansiyonel sitogenetik metodlar, histolojik uygulamalar ve son yıllarda da FISH teknikleri kullanılmıştır. Germ hücrelerinde ekstra Y kromozom varlığının testiküler tübüllere zarar verebileceği ve 47,XYY erkeklerde sperm sayısının azalmasına neden olabileceği gösterilmiştir. Ekstra Y kromozomu, 47,XYY erkeklerin çoğunlukla germ hücrelerinde kaybedilir. Bazı XYY hücreler mayozda kalabilir ve gonozomal olarak anöploid spermle sonuçlanır. Normal sayıda sperme sahip 47,XYY’li erkekler ve farklı sayıda sperme sahip 47,XYY erkekler arasında dizomik spermlerin frekansında, normal erkeklere bakıldığında farklılıklar var mıdır, ekstra Y kromozom varlığı mayoz süresince diğer kromozomların fonksiyon kaybına neden olur mu gibi sorular cevapsız kalmıştır. Bu sorulara cevap verebilmek için daha fazla sayıda 47,XYY’li erkekleri incelemek gerekmektedir 11. Trizomilerin büyük çoğunluğu, maternal mayoz esnasındaki bir hata sonucu oluşmasına rağmen daha sıklıkla mayoz I’de olmak üzere ekstra Y kromozomu paternal orijinlidir ve paternal mayoz II nondisjunction’ında ve postzigotik mitotik nondisjunction ile oluşabilir 2,12.

    Y kromozomunun iskelet olgunlaşması, boy uzaması ve diş gelişimi üzerindeki etkisi pek çok araştırıcı tarafından rapor edilmiştir. Sex-determining region (cinsiyet belirleyici bölge, SRY) Y kromozomu kısa kolunda yer almaktadır. Y kromozomu uzun kolunda ise azoospermiyi önleyen, boyu, diş gelişimini ve kemik gelişimini etkileyen bölgeler bulunmaktadır. Vücut ve baş ölçüleri, 47,XYY’li erkeklerde normal erkeklere ve akrabalarına göre daha büyüktür. Vücut oranları normale yakındır. Bu da Y kromozomundaki genlerin boydan farklı olarak diğer somatik karakterleri de etkilediğini göstermektedir. Hafif küçük çene ve ağız, yüksek damak, yarık damak gibi fasiyel dismorfizm Yq delesyonu olan erkeklerde gösterilmiştir 3,13.

    XYY sendromunun çocuklukta tanısını koymak güçtür. Çünkü temel özellikler puberteden sonra belirginleşmeye başlamaktadır. Gonodotropinlerin ve testesteronun bazal plazma seviyesi pubertal bireylerde düşüktür. Bizim olgumuzda da testesteron seviyesi düşük ve FSH seviyesi yüksek olarak tespit edilmiştir. FSH seviyeleri testiküler disfonksiyonun farklı paternleriyle ilişkili olduğu bildirilmiştir. XYY sendromlu hastaların semen analizlerinde, oligozoospermik veya azoospermik olduklarını göstermektedir 8. Sperm örneklerinden yapılan geniş çaplı çalışmalardan elde edilen sonuçlarda küçük bir olasılıkla hücrelerin büyük bir çoğunluğunda ilave kromozomların spermatogenez boyunca elimine edildiği ileri sürülmüştür 14. Son zamanlarda FISH ile yapılan çalışmalar, nonmozaik XYY erkeklerin fazla oranda cinsiyet kromozomu dizomik spermatozoa riskine sahip olduklarını göstermektedir. Şimdiye kadar literatürde sadece iki vakada 47,XYY/46,XY mozaisizmi olan erkeklerin spermatozoasında FISH analizi yapılmıştır 4. Kanda %90 ve %19 oranında mozaisizm saptanan iki hastada sperm dizomi XY insidansının arttığı ve dizomi YY’nin ise sadece kanında %90 oranında mozaisizm saptanan hastada bulunduğu gösterilmiştir 4. Spermatozoada normal ve anormal cinsiyet kromozom anöploidileri oranı, cinsiyet kromozomları açısından mozaik karyotipli erkeklerle benzerdir 14. 47,XYY karyotipli erkekler mozaik de olsalar, ekstra cinsiyet kromozomlarını yavrularına verme riski taşırlar, zira 47,XYY erkek yavrunun orijini tamamen baba kaynaklıdır 1.

    İlave Y kromozomu psikozlu populasyonlarda fazla oranda görülmektedir. Psikiyatrik hastalar arasında XYY sendromu prevalansı, normal populasyondaki prevalansın 3 katıdır. Her ne kadar XYY anomalileri genel olarak suç ve şiddetle ilişkili olsa da, bu ilişki son yayınlarda belirtilmemiştir. Saldırgan davranışlara yatkınlık gösteren XYY karyotipindeki ekstra Y kromozomunun bu davranışlarla ilgisi olup olmadığı tartışmaya açık olarak kalmıştır 15. XYY erkeklerde birçok mayotik incelemeler ilave Y kromozom varlığının premayotik fazlarda kaybolduğuna işaret etmektedir. Bazı vakalarda bir X, iki Y kromozomunun varlığı profaz I esnasında tespit edilmiştir. Çünkü X univalentine bir YY bivalenti eklenmektedir. Teorik olarak Klinefelter sendromlu hastalarda, bu durum XX ve YY spermatozoaların fazlalığında oluşur. Fakat XYY bireylerde dizomik spermatozoaların tipleri ve insidansı tamamen değişkenlik gösterebilir 9. XYY hücreler mayoza ilerleyebileceği gibi, 24 YY ve 24 XY spermi oluşturabilir. 47,XYY’li doğan çocuklar ve 47,XYY erkekler de bu hipotezi destekler. 47,XYY erkeklerin çocukları çoğunlukla normal olmakla birlikte ve sadece %1’den daha azında 24,YY ve 24,XY spermlerinin bulunduğu tespit edilmiştir 11. Sonuç olarak, ilave Y kromozomunun, XYY hücrelerinde mi elimine edildiği veya oluşan XY hücre hattının selektif proliferasyon yoluyla spermatogonium veya primitif bir germ hücresinden tesadüfen kaybedilip edilmediği halen tam olarak bilinmemektedir.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Olgu Sunusu
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Kaynaklar

    1) Lim AS, Fong Y, Yu SL. Analysis of the sex chromosome constitution of sperm in men with a 47, XYY mosaic karyotype by fluorescence in situ hybridization. Fertil Steril 1999;72:121- 123.

    2) Robinson DO, Jacobs PA. The origin of the extra Y chromosome in males with a 47,XYY karyotype. Hum Mol Genet 1999;8:2205-2209.

    3) Gron M, Pietila K, Alvesalo L. The craniofacial complex in 47,XYY males. Arch Oral Biol 1997;42:579-586.

    4) Wang JY, Samura O, Zhen DK, Cowan JM, Cardone V, Summers M, Bianchi DW. Fluorescence in-situ hybridization analysis of chromosomal constitution in spermatozoa from a mosaic 47,XYY/46,XY male. Mol Hum Reprod 2000;6:665-668.

    5) Limacher JM, Girard-Lemaire F, Jeandidier E, Chenard-Neu MP, Kassem M, Flori E, Bergerat JP. Gastrointestinal stromal tumor in an XYY/XY male. Cancer Genet Cytogenet 2002;133:152- 155.

    6) Chevret E, Rousseaux S, Monteil M, Usson Y, Cozzi J, Pelletier R, Sele B. Meiotic behaviour of sex chromosomes investigated by three-colour FISH on 35,142 sperm nuclei from two 47,XYY males. Hum Genet 1997;99:407-12.

    7) Ratcliffe S. Long-term outcome in children of sex chromosome abnormalities. Arch Dis Child 1999;80:192-5.

    8) Suzuki Y, Sasagawa I, Kaneko T, Tateno T, Iijima Y, Nakada T. Bilateral cryptorchidism associated with 47,XYY karyotype. Int Urol Nephrol 1999;31:709-13.

    9) Blanco J, Egozcue J, Vidal F. Meiotic behaviour of the sex chromosomes in three patients with sex chromosome anomalies (47,XXY, mosaic 46,XY/47,XXY and 47,XYY) assessed by fluorescence in-situ hybridization. Hum Reprod 2001;16:887- 892.

    10) Ellis N, Taylor A, Bengtsson BO, Kidd J, Rogers J, Goodfellow P. Population structure of the human pseudoautosomal boundary. Nature 1990; 344: 663-665.

    11) Shi Q, Martin RH. Multicolor fluorescence in situ hybridization analysis of meiotic chromosome segregation in a 47,XYY male and a review of the literature. Am J Med Genet 2000;93:40-46.

    12) Hall H, Hunt P, Hassold T. Meiosis and sex chromosome aneuploidy: how meiotic errors cause aneuploidy; how aneuploidy causes meiotic errors. Curr Opin Genet Dev 2006;16:323-329.

    13) Lahdesmaki R, Alvesalo L. Root lengths in 47,XYY males\' permanent teeth. J Dent Res 2004;83:771-775.

    14) Dale B, Wilding M, De Matteo L, Zullo F. Absence of sperm sex chromosome aneuploidies in an X0/XYY man. Fertil Steril 2002;78:634-6.

    15) Rajagopalan M, MacBeth R, Varma SL. XYY chromosome anomaly and schizophrenia. Am J Med Genet 1998;81:64-5.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Olgu Sunusu
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • [ Başa Dön ] [ Özet ] [ PDF ] [ Benzer Makaleler ] [ Yazara E-Posta ] [ Editöre E-Posta ]
    [ Ana Sayfa | Editörler | Danışma Kurulu | Dergi Hakkında | İçindekiler | Arşiv | Yayın Arama | Yazarlara Bilgi | E-Posta ]