HSP tanısı genellikle ekstansör yüzeyleri tutan, ürtikeriyal veya purpurik olabilen klasik döküntülerin görülmesiyle konur. Purpurik döküntüler hastaların tamamında görülür⁴.Eklem tutulumu %60-84 vakada olup genellikle ayak bileği ve diz eklemleri tutulur. HSP’nin doğal seyrinde çoğu vakada kendiğinden iyileşme olabilmektedir. En önemli uzun dönem morbidite renal tutuluma bağlı gelişen nefropatidir¹. Şiddetli abdominal ağrı, eklem ağrısı ve renal tutulumlarda sıklıkla klasik doz steroid (1 mg/kg/gün), şiddetli nefriti olan hastalarda intravenöz pulse metilprednizolon, oral siklofosfamid, dipiridamol ve prednizolon kullanılmıştır^5-7.

Hiperbarik oksijen (HBO₂) tedavisi, hastalara yüksek basınç altında (genellikle 2-3 mutlak atmosfer basıncında) aralıklarla %100 oksijen solutulmasıdır. HBO₂ tedavisi, iyileşmeyen yaraların tedavisinde yaygın olarak kullanılmaktadır. HBO₂’nun purpura fulminans tedavisinde faydalı olduğu olgular bildirilmiştir⁸. Bir başka yazıda HBO₂ tedavisinin katkısıyla, entero-Behçet hastalığında ülsere lezyonun başarılı bir şekilde tedavi edildiği bildirilmektedir⁹. HBO₂ tedavisinin, bir vaskülitik hastalık olan HSP’ye bağlı cilt bulgularının tedavisinde de faydalı olabileceği düşünüldü. Bu yazıda yalnızca HBO₂ tedavisi ile başarılı sonuç alınan, alt ekstremitede yaygın cilt tutulumlu HSP’li bir olgu sunulmaktadır.

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 1: Tedavi öncesi her iki ayak bileğinde purpurik döküntüler ve kurutlu lezyonlar.

Hastanın tam kan sayımı, eritrosit sedimantasyon hızı, rutin biyokimyasal testleri, tam idrar tahlili, akciğer grafisi ve tüm batın ultrasonografisi normaldi. Gaitada gizli kan negatif olarak bulundu. Boğaz kültüründe üreme olmadı. Elektrokardiyografisi ve tüm batın ultrasonografik incelemesi normal olarak değerlendirildi. Lezyon yerlerinde tanı amaçlı alınan cilt biyopsisinde lökositoklastik vaskülit saptandı.

Hastaya klinik bulgular ve cilt biyopsisi sonuçları ile HSP tanısı kondu. Nefropati tespit edilmediği için steroid tedavisi başlanmadı. Hastadan aydınlatılmış onam yazısı alındıktan sonra HBO₂ tedavisi başlandı. Tedaviler günde bir seans (2,5 mutlak atmosfer basınçta 90 dakika/gün) olmak üzere toplam on gün uygulandı. Bu dönemde HBO₂ dışında başka bir tedavi almadı. On seans HBO₂ tedavisi sonunda hastanın lezyonlarında belirgin düzelme gözlendi (Şekil 2). Kontrollere gelmek üzere taburcu edildi.

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 2: On seans hiperbarik oksijen tedavisi sonrası ayak bileklerindeki lezyonlarda belirgin iyileşme gözlendi.

Mollica ve arkadaşları 1992’de, steroidlerin HSP nefritini önleme konusunda prospektif, randomize, kontrollü bir çalışma rapor etmişlerdir⁵. Bu çalışmada HSP’li 221 çocuğun 168’i başlangıçta nefritsiz idi ve bunlar 2 hafta süreli steroid alan (1 mg/kg/gün) ve steroid almayan şekilde randomize edilmiş. Steroid alan grupta nefropati gelişmemesine karşın, kontrol grubunda 6 hafta içinde 10 vakada ve yine kontrol grubunda 24 ve 72’nci haftalarda 2 vakada daha nefropati geliştiği bildirilmiş ve iki grup arasındaki farkın anlamlı olduğu vurgulanmıştır.

Yukardaki yoruma ters olarak rapor edilen retrospektif bir çalışmada HSP’li 69 çocuğun 50’sinde tanı anında nefropati yoktu ve steroidlerle tedavi edilenle edilmeyen arasında nefropati gelişim insidansı benzerdi¹⁰. Bu çalışma retrospektif olduğundan belki de şiddetli vakalara tedavi uygulanmış ve şiddetli gastrointestinal tutulum nefropati gelişimi için bir risk faktörü olduğundan iki grup arasında nefropati gelişme insidansının eşit olması bundan kaynaklanabilir.

HSP’nin altında yatan patogenetik mekanizma yeterince anlaşılamamıştır. En yaygın anormallik serum IgA konsantrasyonunda artış olup, IgA depozitleri cilt ve renal biyopsilerde saptanabilir. Cilt biyopsilerinde perivasküler infiltrasyonlu lökositoklastik vaskülit görülür. Ayrıca küçük damar nekrozu ve platelet trombusu da görülebilir. Cilt lezyonları ve diğer organ tutulumlarının patogenezinde, gelişen vaskülit sonrası tutulan alanda doku beslenme bozukluğu ve hipoksik ortamın rolü olduğu düşünülmektedir. Oksijenin artan parsiyel basıncı hipoksik dokuda lökositlerin fonksiyonunun düzelmesini ve antimikrobiyal aktivitenin normale dönmesini sağlayabilir^11,12.

Yaptığımız literatür taramasında HSP tedavisinde HBO₂ kullanımıyla ilgili bir çalışmaya rastlamadık. HBO₂ tedavisi kanda çözünmüş olarak taşınan oksijen miktarını artırarak dokularda hiperoksi oluşturur. HBO₂ tedavisi problemli yaralarda sıkça kullanılmaktadır. HBO₂ özellikle hipoksik yaralarda, hipoksiyi azaltarak yara iyileşmesinin birçok basamağı üzerinde olumlu etkiler gösterir. HBO₂ tedavisi fibroblastların çoğalmasını, kollajen sentezini ve matürasyonunu, anjiogenezisi ve lökositlerin fagositik kapasitelerini artırır¹³. Tüm bu faydalı etkilerin bu olguda gözlenen iyileşmeyi açıklayabileceğini düşünüyoruz.

Olgumuz tedavisiz sürede cilt bulguları itibariyle kötüye giderken, 10 günlük HBO₂ tedavisi sonrası belirgin şekilde iyileşti. Ancak HBO₂’nun HSP’nin değişik klinik formlarının tedavisinde ne ölçüde etkin olduğunu gösteren kontrollü çalışma yapılmasına ihtiyaç olup, HSP tedavisinde HBO₂’nun rutin olarak kullanımı henüz önerilmemektedir.

1) Tizard EJ. Henoch – Schönlein purpura. Arch Dis Child. 1999; 80: 380-383.

2) Trujillo H, Gunasekaran TS, Eisenberg GM, Pojman D, Kallen R. Henoch-Schonlein purpura: a diagnosis not to be forgotten. J Fam Pract. 1996; 43: 495-498.

3) Mills JA, Michel BA, Bloch DA, et al. The American College of Rheumatology 1990 criteria for the classification of Henoch-Schönlein purpura. Arthritis Rheum. 1990; 33: 1114-1121.

4) Aydın M, Demirol M, Kurt A, Kurt AN, Yılmaz S. Henoch-Schönlein purpuralı vakalarımızın değerlendirilmesi. Çocuk Dergisi 2005; 5: 249-253.

5) Mollica F, Li Volti S, Garozzo R, Russo G. Effectiveness of early prednisone treatment in preventing the development of nephropathy in anaphylactoid purpura. Eur J Pediatr. 1992; 151: 140-144.

6) Niaudet P, Habib R. Methylprednisolone pulse therapy in the treatment of severe forms of Henoch-Schönlein purpura nephritis. Pediatr Nephrol. 1998; 12: 238-243.

7) Öner A, Tınaztepe K, Erdoğan O. The effect of triple therapy on rapidly progressive type of Henoch-Schönlein nephritis. Pediatr Nephrol. 1995; 9: 6-10.

8) Krzelj V, Petri NM, Mestrovic J, Andric D, Biocic M. Purpura fulminans successfully treated with hyperbaric oxygen - a report of two cases. Pediatr Emerg Care. 2005; 21: 31-34.

9) Kume K, Hashiba T, Yoshikawa I, Kanda K, Narita R, Otsuki M. Therapeutic experience of hyperbaric oxygenation in entero-Behcet syndrome. Am J Gastroenterol. 2001; 96: 1308-1309.

10) Saulsbury FT. Corticosteroid therapy does not prevent nephritis in Henoch-Schonlein purpura. Pediatr Nephrol. 1993; 7: 69-71.

11) Forman HJ, Thomas MJ. Oxidant production and bactericidal activity of phagocytes. Annu Rev Physiol. 1986; 48: 669-680.

12) Hohn DC, MacKay RD, Halliday B, Hunt TK. Effect of O2 tension on microbicidal function of leukocytes in wounds and in vitro. Surg Forum. 1976; 27: 18-20.

13) Tibbles PM, Edelsberg JS. Hyperbaric- oxygen therapy. N Engl J Med. 1996; 334: 1642-1648.