[ Ana Sayfa | Editörler | Danışma Kurulu | Dergi Hakkında | İçindekiler | Arşiv | Yayın Arama | Yazarlara Bilgi | E-Posta ]
Fırat Tıp Dergisi
2009, Cilt 14, Sayı 1, Sayfa(lar) 025-027
[ Özet ] [ PDF ] [ Benzer Makaleler ] [ Yazara E-Posta ] [ Editöre E-Posta ]
Elazığ'da Son 5 Yılda Kesilen Kasaplık Hayvanlarda Fasciolosis Sıklığı ve Ekonomik Önemi
Mustafa KAPLAN1, Serpil BAŞPINAR2
1Fırat Üniversitesi, Tıp Fak Parazitoloji AD, ELAZIĞ
2Fırat Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri MYO, ELAZIĞ
Anahtar Kelimeler: Fasciolosis, koyun, keçi, sığır, ekonomik kayıp, Fasciolosis, slaughterhouse, sheep, goats, cows, economical loss
Özet
Amaç: Elazığ'da 2003-2007 yılları arasında kesilen kasaplık hayvanlarda görülen fasciolosisin sıklığının ve bu nedenle oluşan ekonomik kayıpların boyutunun araştırılması amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntem: Elazığ'da il merkezi ve ilçelerinde hizmet veren özel ve kamu kuruluşu 6 farklı kesimhanenin bildirdiği kayıtlar esas alınarak Tarım İl Müdürlüğü Kayıtları retrospektif olarak incelenmiştir.

Bulgular: 1 Ocak 2003-31 Aralık 2007 tarihleri arasındaki beş yıl içinde kesilen koyunların %1.6'sında, keçilerin %0.8'inde ve sığırların %1.5'inde fasciolosis saptanmıştır. Fasciolosis nedeniyle oluşan toplam ekonomik kaybın kurum toptan satış fiyatlarına göre 75.64 YTL (veya 63.03 Amerikan doları) olduğu hesaplanmıştır.

Sonuç: Elazığ'da kesilen hayvanlarda fasciolosis görülme sıklığı önceki yıllara göre azalmış görülse de ekonomik kaybın artarak sürdüğü görülmüştür. Belirlenen fasciolosis görülme sıklığı ve ekonomik kayıpların boyutu Elazığ'da ileride yapılacak sistematik araştırmalar ile fasciolosisden korunma stratejilerinin geliştirilmesine yönelik çalışmalara katkı sağlayacağı kanısındayız.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Giriş
    Tüm dünyada görülebilen fasciolosis özellikle hayvancılığın yaygın olduğu ülkelerde daha sık görülmektedir. Fasciola hepatica genellikle geviş getiren hayvanların paraziti olup nadir olarak da insanların karaciğer ve safra yollarına yerleşerek ciddi sağlık sorunlarına ve ekonomik kayıplara neden olabilmektedir 1, 2.

    Fasciolosis olgularında, temel hasar karaciğer ve safra yollarında ortaya çıkar. Safra yollarında kanama, tromboz, safra akımında bozukluk, mekanik hasar ve kolanjit gelişir. Ayrıca anemi, hipoalbuminemi, immünglobulin sentezinde artma ve eozinofili gibi sistemik etkiler de oluşur 3. Ayrıca fasciolosis hayvanlarda et ve süt verimleri ve yapağı kalitesi gibi verim kayıplarına yol açar. Bu kayıplar protein, karbonhidrat ve mineral metabolizmasının bozulmasına bağlıdır 4, 2. Ekonomik olarak etkisi tam olarak gösterilemeyen bu kayıplara ilave olarak kesimhanelerde enfekte hayvanların karaciğerlerinin imha edilmesi ile de önemli miktarda ekonomik kayıplar oluşmaktadır 4.

    İlimizde 1998-2000 yıllarında yapılan bir çalışmada kesilen hayvanların %1.95'inde fasciolosis saptandığı bildirilmiştir 5. Yine ilimizde yapılan çalışmalarda fasciolosis sorununun sadece hayvanlarla sınırlı olmadığı, insanlarda da fasciolosis olgularının görüldüğü ve sağlıklı toplumda %2.7 düzeyinde seropozitiflik saptandığı bildirilmiştir 6, 7.

    Fasciolosis epidemiyolojisinde önemli rol oynayan besi hayvanlarında fasciolosis yaygınlığın belirlenmesi ve ekonomik kaybın boyutlarının ortaya konması, alınabilecek önlemleri daha isabetli olarak belirleme olanağı sağlayabilir.

    Bu çalışmada, Elazığ'da il merkezi ve ilçelerde hizmet veren özel ve kamu kuruluşu 6 farklı kesimhanenin bildirdiği kayıtlar esas alınarak 2003-2007 yılları arasında kesilen kasaplık hayvanlarda görülen fasciolosisin sıklığının ve bu nedenle oluşan ekonomik kayıpların boyutunun araştırılması amaçlanmıştır.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Materyal ve Metot
    Elazığ il merkezi ve ilçelerde bulunan özel ve kamu kuruluşu 6 farklı kesimhanenin bildirdiği kayıtlar esas alınarak Tarım İl Müdürlüğü kayıtları retrospektif olarak incelenerek 2003-2007 yılları arasında Elazığ'da kesilen hayvan sayısı ile fasciolosisli hayvan sayısı belirlenmiştir. Fascioliosisli hayvanların kesilen tüm hayvanlara oranı, yıllara ve hayvan türlerine göre dağılımı irdelenmiştir. Fasciolosis nedeniyle imha edilen karaciğerlere bağlı olarak oluşan ekonomik kaybı hesaplamak için kurum toptan satış fiyatları temel alınmıştır. Buna göre küçükbaş hayvan karaciğerinin değeri, takım olarak (karaciğer, akciğer, kalp) satılması nedeniyle 5 YTL/tane; ortalama 5 kg olan sığır karaciğerinin değeri ise 6 YTL/kg üzerinden hesaplanmıştır. Gerekli verilere ulaşabilme olanağı olmadığından, verim düşüklüğü nedeni ile oluşan ekonomik kayıplar saptanamamıştır. Ayrıca verilerin bildirim şekline bağlı olarak birden fazla hastalıklı organ bulunan hayvan sayıları hakkında bir bilgiye ulaşılamamıştır.
  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Bulgular
    1 Ocak 2003-31 Aralık 2007 tarihleri arasındaki beş yıl içinde kesilen 89837 koyunun 1473'ünde (%1.6), 88902 keçinin 743 (%0.8) ve 137583 sığırın 2152'sinde (%1.5) fasciolosis saptanmıştır. Yıllara göre fasciolosis görülme sıklığının koyunlarda %0.7-2.9, keçilerde %0.6-1.4 ve sığırlarda %1.2-3.6 arasında değişmekte olduğu görülmüştür. Son beş yıl içinde kesilen ve fasciolosis görülen hayvanların türlere göre dağılımı Tablo 1'de sunulmuştur.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 1: Son beş yıl içinde kesilen ve fasciolosis görülen hayvanların türlere göre dağılımı

    Fasciolosis nedeniyle imha edilen 2152 sığır karaciğerinin ekonomik değeri 64.56 YTL, 1473 koyun ve 743 keçi karaciğerinin ekonomik değeri ise 11.08 YTL olarak hesaplanmıştır. Buna göre tüm hayvanlarda oluşan toplam ekonomik kaybın 75.64 YTL veya 63.03 dolar (20 Ocak 2008 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kurlarına göre 1 dolar=1.2 YTL) olduğu bulunmuştur. Buna göre ortalama yıllık ekonomik kaybın 15.12 YTL veya 12.60 dolar olduğu görülmüştür.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Tartışma
    Değişik ülkelerde farklı yıllarda yapılan çalışmalarda fasciolo-sis görülme sıklığı bölgelere, çevre koşullarına, hayvan türüne, hayvanın yaşına ve yetiştirilme şekline göre değişmekle birlikte fasciolosis görülme sıklığının sığırlarda %3.3-27.3 arasında koyunlarda %0.7-29.4 arasında ve keçilerde %0.13-%2.02 arasında değiştiği görülmektedir 8-19.

    Ülkemizden bildirilen çalışmalarda ise fasciolosis görülme sıklığı sığırlarda %0.4-54 arasında20-23, koyunlarda %3.9-72.6 arasında değiştiği22,24 ve keçilerde %60.2 olduğu bildirilmektedir24. Elazığ'da 1998-2000 yıllarında yapılan bir çalışmada sığırlarda %2.2 koyunlarda %2.1 keçilerde %1.4 oranında fasciolosis saptandığı bildirilmiştir5.

    Çalışmamızda 2003-2007 tarihleri arasındaki beş yıl içinde genel olarak fasciolosis görülme sıklığı koyunlarda %1.6, keçilerde %0.8 ve sığırlarda %1.5 olarak saptanmıştır.

    Yıllara göre ise sırasıyla %0.7-2.9, %0.6-1.4 ve %1.2-3.6 arasında değişmekte olduğu görülmüştür. Fasciolosis görülme sıklığının Elazığ'da önceki yıllara göre her üç türde de azaldığı görülmektedir. Bu azalmanın nedeni meraya çıkış oranlarının azalması ve besi hayvancılığına dönüşün artması olabileceği kanısındayız. Ayrıca saptanan fasciolosis oranları Samsun ve Van'dan bildirilenlere göre düşük olup Trakya'dan bildirilen oranlarla uyumlu görülmektedir. Bölgemiz çevre koşulları fasciolosis açısından uygun olmakla birlikte, Samsun ve Van'dan bildirilenlere göre fasciolosis görülme sıklığının düşük bulunması, çalışmaların yürütüldüğü mezbahalarda kesilen hayvanların yetiştirilme şekilleri, bölgeleri ve çalışmaların yürütüldüğü yıldaki iklimin farklı olması ile ilişkili olabileceği kanısındayız.

    Değişik ülkelerde farklı yıllarda yapılan çalışmalarda fas-ciolosis nedeniyle oluşan yıllık ekonomik kaybın Kenya'da 8 0.2-0.3 milyon dolar, Irak'ta 12 29,85 Irak dinarı, İsviçre'de 13 52 milyon Euro, Yunanistan'da 14 292 Euro ve Avustralya'da hayvan başına 0.9-2.2 dolar 4 olduğu bildirilmiştir.

    Elazığ'da 1998-2000 yıllarında yapılan çalışmada fasciolosis nedeniyle imha edilen karaciğerlerin toplam ekonomik değeri 21.428.000.000 TL olarak (yıllık 7.142.667.000 TL) olarak bildirilmiştir 5 Çalışmamızda toplam ekonomik kaybın 75.64 YTL veya 63.03 dolar (20 Ocak 2008 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kurlarına göre 1 dolar=1.2 YTL) olduğu, ortalama yıllık ekonomik kaybın ise 15.12 YTL veya 12.60 dolar olduğu görülmüştür. Elazığ'da fasciolosis görülme sıklığı önceki yıllara göre azalmış görülse de ekonomik kaybın artarak sürdüğü görülmektedir.

    Sonuç olarak çalışmamızda Elazığ'da son beş yıl içinde fasciolosis görülme sıklığının kesimi yapılan koyunlarda %1.6, keçilerde %0.8 ve sığırlarda %1.5 olduğu ve toplam ekonomik kaybın 75.64 YTL veya 63.03 dolar olduğu saptanmıştır. Fasciolosisin dünyada ve ülkemizde halen yaygınlığını koruduğu ve ekonomik olarak ciddi kayıplara neden olmaya devam ettiği görülmektedir. Çalışmamızda belirlenen fasciolosis görülme sıklığı ve ekonomik kayıpların boyutu Elazığ'da ileride yapılacak daha sistematik araştırmalar ile fasciolosisden korunma ve tedavi stratejilerinin geliştirilmesine yönelik çalışmalara katkı sağlayacağı kanısındayız. Bulgularımız ayrıca fasciolosis ile etkili mücadelenin kayıpları azaltarak üretimi ve gelirleri artıracağı konusunda yetiştiricilerin de bilgilendirilmeleri gerektiğini göstermektedir.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Kaynaklar

    1) Saygı G. Temel Tıbbi Parazitoloji. Sivas: Esnaf Ofset Matbaacılık. 1998: 150-153.

    2) Unat EK, Yücel A, Altaş K, Samastı M. Unat\'ın Tıp Parazitolojisi. İnsanın Ökaryonlu Parazitleri ve Bunlarla Oluşan Hastalıkları. 5. baskı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Vakfı Yayınları, 1995: 381-387.

    3) Behm CA. Pathophysiology of Fasciola hepatica infections in mammals. In: Boray JC, (editor). Immunology, Pathology and Control of Fasciolosis. İzmir: MSD AGVET, 1994: 37.

    4) Roberts JL. The prevalence and economic significance of liver disorders and contamination in grain-fed and grass-fed cattle. Aust Vet J 1982; 59: 129-32.

    5) Kaplan M, Kuk S, Kalkan A. Elazığ ELET AŞ Kesimhanesin-de 1998-2000 Yılları Arasında Kesilen Hayvanlarda Fasciolosis Görülme Sıklığı Ve Ekonomik Önemi. Fırat Tıp Dergisi 2002; 7:839-842.

    6) Kaplan M, Kuk S, Kalkan A, Demirdağ K Özdarendeli A. Elazığ Yöresinde Fasciola Hepatica Seroprevalansının Araştırılması. Mikrobiyoloji Bülteni 2002; 36;337-342.

    7) Kaplan M, Kuk S Kalkan A. Fasyoliyoz: bir olgu sunusu. Türkiye Parazitoloji Derg 2002; 26:393-395.

    8) Kithuka JM, Maingi N, Njeruh FM, Ombui JN. The prevalence and economic importance of bovine fasciolosis in Kenya: an analysis of abattoir data. Onderstepoort J Vet Res. 2002; 69:255-262.

    9) Rapsch C, Schweizer G, Grimm F, et al. Estimating the true prevalence of Fasciola hepatica in cattle slaughtered in Switzerland in the absence of an absolute diagnostic test. Int J Parasitol 2006; 36:1153-1158.

    10) Haridy FM, Ibrahim BB, Morsy TA, El-Sharkawy IM. Fascioliasis an increasing zoonotic disease in Egypt. J Egypt Soc Parasitol. 1999; 29:35-48.

    11) Mekroud A, Benakhla A, Vignoles P, Rondelaud D, Dreyfuss G. Preliminary studies on the prevalences of natural fasciolosis in cattle, sheep, and the host snail (Galba truncatula) in northeastern Algeria. Parasitol Res 2004; 92:502-505.

    12) Mahdi NK, Al-Baldawi FA. Hepatic fascioliasis in the abattoirs of Basrah. Ann Trop Med Parasitol 1987; 81:377-379.

    13) Schweizer G, Braun U, Deplazes P, Torgerson PR. Estimating the financial losses due to bovine fasciolosis in Switzerland. Vet Rec 2005; 157:188-193.

    14) Theodoropoulos G, Theodoropoulou E, Petrakos G, Kantzoura V, Kostopoulos J. Abattoir condemnation due to parasitic infections and its economic implications in the region of Trikala, Greece. J Vet Med B Infect Dis Vet Public Health 2002; 49:281-284.

    15) Charleston WA, Kissling RC, Petrey LA, Marshall BL, Royal WA. Liver fluke (Fasciola hepatica) in slaughtered sheep and cattle in New Zealand, 1984-85. N Z Vet J 1990; 38:69-71.

    16) Nasher AK. Parasites of livestock in Asir Province, southwestern Saudi Arabia. Vet Parasitol 1990; 37:297-300.

    17) Holland WG, Luong TT, Nguyen LA, Do TT, Vercruysse J. The epidemiology of nematode and fluke infections in cattle in the Red River Delta in Vietnam. Vet Parasitol 2000; 93:141-147.

    18) Cringoli G, Rinaldi L, Veneziano V, Capelli G, Malone JB. A cross-sectional coprological survey of liver flukes in cattle and sheep from an area of the southern Italian Apennines. Vet Parasitol 2002; 108:137-143.

    19) O\'Sullıvan EN. Two-year study of bovine hepatic abscessation in 10 abattoirs in County Cork, Ireland. Vet Rec 1999; 145: 389-393.

    20) Sevimli FK, Köse M, Kozan E, Doğan N. Afyon İli Sığırlarında Paramphistomosis Ve Distomatosisin Genel Durumu. Türkiye Parazitoloji Derg 2005; 29:43-46.

    21) Toparlak M, Taşçı S, Gül Y. Van İli Belediye Mezbahasında Kesilen Sığırlarda Karaciğer Trematod Enfeksiyonları. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 1989; 36:419-423.

    22) Gargılı A, Tüzer E, Gülanber A ve ark. Prevalence of liver fluke infections in slaughtered animals in Trakya (Thrace), Turkey. Turk J Vet Anim Sci 1999; 23:115-116.

    23) Celep A, Açıcı M, Çetindağ M, Coşkun ŞZ, Gürsoy S. Samsun Yöresi Sığırlarında Helmintolojik Araştırmalar. Etlik Veteriner Mikrobiyoloji Dergisi 1990; 6:117-130.

    24) Biçek K, Değer S. Tatvan Belediye Mezbahasında Kesilen Koyun ve Keçilerde Karaciğer Trematodlarının Yaygınlığı Yüzüncü Yıl Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 2005; 16:41-43.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • [ Başa Dön ] [ Özet ] [ PDF ] [ Benzer Makaleler ] [ Yazara E-Posta ] [ Editöre E-Posta ]
    [ Ana Sayfa | Editörler | Danışma Kurulu | Dergi Hakkında | İçindekiler | Arşiv | Yayın Arama | Yazarlara Bilgi | E-Posta ]