Robertsonian translokasyonlar, akrosentrik kromozomlar
arasında, tüm kol değişimi sonucu oluşurlar. İnsanlarda 13,
14, 15, 21 ve 22 nolu kromozomlar arasında gerçekleşir
6.
İki akrosentrik kromozomun sentrik füzyonu olan
Robertsonian translokasyonlar genel populasyonda 1000'de
bir sıklıkla oluşurlar. En sık rastlanan formu iki homolog
olmayan kromozom arasında gerçeklesen tipidir. En sık
olarak da 13 ve 14 nolu kromozomları arasında meydana
gelir. Bu durumda translokasyon tipi trizomi 13 görülmektedir.
Tranlokasyon tipi trizomi 14 ise ilk trimester kaybı ile
sonuçlanmaktadır. Robertsonian translokasyonlu bireylere
mutlaka prenatal tanı önerilmelidir
7.
ROB taşıyıcıları, fenotipik olarak normal olmasına
rağmen, doğum defektlerine yol açan, anöploid yavruya sahip
olma ihtimalleri yüksektir. Down sendromlu vakaların ise
%5'inde ROB görülmektedir. Hem homolog olmayan kromozomlar
arasında [rob(14q21q)], hem de homolog kromozomlar
arasında [rea(21q21q)] Robertsonian translokasyonlar,
Down sendromunda görülebilmektedir. Down sendromunda
en sık görülen bu iki anomali, yani rea(21q21q) ve
rob(14q21q), eşit sıklıkta görülmektedir. Vakalarımızın her
ikisinde de rea(21q21q) görülmüştür. Homolog olmayan
kromozomlar arasındaki ROB'lar içinde en sık olarak %82
sıklıkla rob(14q21q) meydana gelmektedir. Homolog
ROB'lardan rea(21q21q)'nun %95'inden fazlası ise de novo, yani kendiliğinden gelişir (6). 21;21 translokasyon kromozomu,
21 nolu iki kromozomun iki uzun kolunun birleşmesi
sonucu oluşur ve daha çok Down sendromlu bireylerde veya
bu translokasyon taşıyıcılarında görülmektedir8. Olgularımızdaki
translokasyonlar da de novo gelişmiştir ve parental
karyotipler normal olarak tespit edilmiştir. Bu haliyle olgularımız
literatürle uyumludur. Ayrıca olguların ebeveynlerine
ayrıntılı bir şekilde genetik danışmanlık verilerek, özellikle
prenatal tanının önemi üzerinde durulmuştur. Bundan sonraki
gebeliklerinde prenatal tanının zorunluluğu belirtilmiştir.
Down sendromunun %90'ı, ebeveynlerden birinde
gametogenez esnasında kromozom 21'in ayrılamama hatasından
kaynaklanan klasik trizomi 21'den oluşmaktadır.
Yaklaşık olarak %6-7'si mozaik tip ve %3-4'ü kromozom 21
ile D ya da G grubu kromozomlar arasındaki translokasyondan
kaynaklanmaktadır9.
Konsepsiyon zamanındaki parental yaş, genetik danışmanlıkta
önemli bir faktördür. Yapılan bir çalışmaya göre
klasik trizomi 21 ile karşılaştırıldığında, translokasyonlu Down
sendromlu çocukların çoğu daha genç annelerden doğmuştur.
Olgularımızın da ebeveynlerinin yaşları 20-30 arasındaydı. Bu
yüzden yeniden düzenlenmenin kalıtsal olup olmadığına emin
olmak için translokasyonlu tüm hastalarda parental
karyotipleme mutlaka yapılmalıdır. Karyotip analizi, değişmiş
bir kromozom kalıbı ortaya koyuyorsa bu annelere prenatal tanı
önerilmelidir9. Jyothy ve ark. 1021 Down sendromlu vaka
ile yaptıkları çalışmada, 892 vakada (%87.37) klasik trizomi,
46 vakada (%4.5) translokasyon tip ve 83 vakada (%8.13)
mozaiklik tespit etmişlerdir. En sık t(21;21) ve t(14;21)
translokasyonları tespit edilmiştir. Daha az sıklıktaki
translokasyonlar t(13;21), t(15;21) ve t(21;22)'dir. 46 vakanın
5'i anne, 1'i baba kaynaklıdır. 26'sı de novo orjinlidir ve 14
vakada parental çalışma yapılamamıştır9.
Klasik trizomi 21, Robertsonian translokasyonlar,
izokromozom 21q, mozaisizm, parsiyel trizomi 21, çift
trizomiler ve çok nadir görülen bazı translokasyonlar gibi çok
çeşitli anormal karyotipler Down sendromunda gözlenebilmektedir.
21;21 yeniden düzenlenmesine götüren bazı mekanizmalar
belirlenmiştir. Bunlar; dengesiz ardışık translokasyon,
ikinci derivatif kromozomun kaybolduğu resiprokal
translokasyon veya duplikasyonlardır. Hastadaki 21;21 yeniden
düzenlenmesi, ebeveynlerdeki iki 21 nolu kromozomun
(interkromozomal) uzun kolu arasındaki bir alışverişin veya
postzigotik gelişimin çok erken safhasında, trizomi 21'li
zigotta iki 21 nolu kromozom arasındaki translokasyonun
sonucu olabilir10.
Translokasyon tipi Down sendromu riski, ebeveynlerin
her ikisinde de translokasyonlu kromozomun varlığı araştırılarak
tahmin edilebilir. t(21;21) vakalarında ebeveynlerin biri
taşıyıcı ise tekrar riski %100'dür. t(21;22) vakalarında ebeveynlerin
biri taşıyıcı ise risk %5'in altında ve baba taşıyıcı
ise risk %5'in altındadır. Kromozomal çalışma, aile hikayesi,
pedigri analizi, parental yaşlar ve parental karyotipler genetik
danışmanlık ve sonraki gebelik için risk tahmininde temel
faktörlerdir9.
Bu çalışmada da Robertsonian translokasyon tipi Down
sendromlu hastaların klinik özellikleri ve genetik danışmanlık
süreci literatür bilgileri ışığında değerlendirilerek sunulmuştur.