Gereç ve Yöntemler: Çalışmamızda Sarahatun Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği'nde bening nedenlerle total abdominal ve vaginal histerektomi yapılan 241 hastanın postoperatif histerektomi materyallerinin histopatolojik değerlendirmelerinde adenomyozis sıklığı ve bu vakaların demografik özellikleri incelendi.

Bulgular: Bu çalışmada toplam 241 histerektomi materyali incelendi ve 52 tanesinde (%21,6) adenomyozis varlığı tespit edildi.

Sonuç: Adenomyozis tanısı, değişik nedenlerle kliniğe başvuran hastalarda tedavi planlaması esnasında akılda tutulmalıdır.

Adenomyozis çoğu olguda semptom verirken vakaların %30'u asemptomatiktir ve bunlarda tanı histerektomi materyallerinde rastlantısal olarak konulur⁴. Pelvik muayenede uterus normalden büyük, yumuşak ve özellikle menstrüasyon öncesi dönemde hassas olarak palpe edilir. Kadınlarda siklik veya non siklik ciddi pelvik ağrı ve anormal uterin kanamaya neden olabilen bu durum paradoksik olarak hem multiparite hemde infertilite ile birliktelik gösterir^5,6.

Adenomyozis semptomları myomlar, endometriyozis ve endometriyal poliplerde de görülebilmekte veya bu patolojiler adenomyozise eşlik edebilmektedirler⁷. Tanıda en önemli basamak şüphelenmektir. Görüntüleme yöntemlerinin ve laboratuar testlerinin çok fazla önemi yoktur. Ultrasonografide özellikle uterus arka duvarda kalınlaşma ve kistik yapıların görülmesi uyarıcı olabilir. Magnetik rezonans görüntülemesi tanıda yardımcı ancak pahalı bir yöntemdir. Özellikle myom varlığında magnetik rezonans görüntülemesinin tanısal değeri artar⁸. Adenomyozis semptomlarını kontrol etmek amacıyla oral kontraseptifler ve analjezikler kullanılsa da asıl tedavisi histerektomidir⁹.

Çalışmamızda myoma uteri, tedaviye dirençli meno-metroraji, endometriyal hiperplazi gibi benign nedenlerle histerektomi uygulanan hastalardaki adenomyozis sıklığı incelendi.

Hastaların dosyaları retrospektrif olarak incelendi ve demografik özellikleri kayıt altına alındı. Tüm hastalara operasyon öncesi rutin jinekolojik muayene, transvajinal ultrasonografi, pap smear ve fraksiyone küretaj testleri uygulandı.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Histerektomi yapılan olguların yaş ve gebelik sayıları.

Değerlendirmeye alınan 241 histerektomi materyalinin 52 tanesinde (%21.6) adenomyozis varlığı tespit edildi. Bulunan adenomyozis oranı Şekil 1'de gösterilmiştir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 1: Histerektomi sonrası saptanan adeno myozis oranı. 00: Adenomyozis yok. 1,00: Adenomyozis var.

Hastaların ortalama gebelik sayısı 3,13 olarak bulundu. 241 hastanın 4 tanesi infertil olup bunların 3 tanesinde adenomyozis tespit edildi. Öte yandan hastaların ortalama yaşları 48,3 olarak bulundu. Hastalar özellikle 4. veya 5. dekatta bulunuyorlardı.

Asıl tanısı histerektomi öncesinde nadiren konulduğu için medikal ve cerrahi tedavisi ile ilgili sınırlı sayıda çalışma vardır¹¹. Klinik çalışmalar adenomyozisin multipar hastalarda daha sık karşımıza çıktığını göstermektedir^4,12. Çalışmamızda hastaların ortalama gebelik sayısı 3,13 olarak bulunmuştur. Ancak infertilite ile birlikteliği de son yıllarda sıkça tespit edilmeye başlanmıştır¹¹. Bizim yaptığımız çalışmada da adenomyozis tanısı konulan hastaların 3 tanesi infertil idi.(Adenomyozis saptanan hastaların %5,76'sı).

Adenomyozisin tedavisi medikal ve cerrahi olarak yapılabilmektedir. Cerrahi yöntem çoğu zaman abdominal veya vaginal histerektomi olmakta, konservatif cerrahide; submüköz adenomyomlar için histeroskopik eksizyon, subseröz adenomyomlar için laparoskopik eksizyon ya da intramural adenomyomlar için adenomyom eksizyonu yapılabilmektedir^13,14.

Medikal tedavi seçenekleri arasında levonorgestrel yada danazol içeren rahim içi araçlar, GnRH agonistleri, aromataz inhibitörleri, oral kontraseptifler ve analjezikler kullanılabilmektedir^15-20.

Bu çalışma ile benign nedenlerle histerektomi yapılan hastalarda adenomyozis sıklığı araştırılmış ve ayırıcı tanıda sıklıkla düşünülmeyen adenomyozis insidansı %21.6 olarak tesbit edilmiştir.

Sekonder dismenore, hipermenore gibi semptomlarla başvuran 4 ve 5. dekattaki hastalarda ayırıcı tanıda mutlaka adenomyozis düşünülmeli ve tedaviyi planlarken ihtiyaç duyulduğu hallerde ultrasona ek olarak magnetik rezonans gibi tanısal yöntemlere de başvurulmalıdır. Bu şekilde adenomyozis tanısı daha sık konularak hastaların bir kısmına histerektomi gibi majör cerrahi girişim yerine, histerektomi gerektiren ek patolojilerin olmadığı durumlarda medikal ya da konservatif cerrahi yöntemlerle tedavi denenebilir.

1) Zaloudek C, Hendrickson MR. Mesenchymal tumors of the uterus. In Blausteins' pathology of the female genital tract. Kurman RJ ed. Fifth edition, New York: Springer, 2002: 561-573.

2) Ferenczy A. Pathophysiology of adenomyosis. Hum Reprod Update. 1998; 4: 312-22.

3) Kumar V, Cotran R, Robbins SL. Basic Pathology. Fifith edition, Philadelphia: W.B. Saunders, 1992: 615-616.

4) Pernoll ML. Obstetrik ve Jinekoloji El Kitabı. Ayhan A (Çeviren). 10. baskı, Ankara: Palme, 2002: 755-767.

5) Parazzini F, Vercellini P, Panazza S, Chatenoud L, Oldani S, Crosignani PG. Risk factors for adenomyosis. Hum Reprod. 1997; 12: 1275-1279.

6) Matalliotakis IM, Katsikis IK, Panidis DK. Adenomyosis: what is the impact on fertility? Curr Opin Obstet Gynecol. 2005; 17: 261-264.

7) Atri M, Reinhold C, Mehio AR, Chapman WB, Bret PM. Adenomyozis: US features with histologic correlation in an in vitro study. Radiology. 2000; 215: 783-790.

8) Speroff L, Fritz MA. Klinik Jinekolojik Endokrinoloji ve İnfertilite. Erk A, Günalp S (Çeviren). 7. baskı, Ankara: Güneş Tıp Kitabevi, 2007: 562-605.

9) Ayhan A. Kadın Hastalıkları ve Doğum Bilgisi. 2. baskı, Ankara: Güneş Tıp Kitabevi, 2008: 969-981.

10) Kunz G, Beil D, Huppert P, Noe M, Kissler S, Leyendecker G. Adenomyosis in endometriosis prevalence and impact on fertility. Evidence from magnetic resonance imaging. Hum Reprod 2005; 20: 2309-2316.

11) Farquhar C, Brosens I. Medical and surgical management of adenomyosis. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol. 2006; 20: 603-616.

12) Azziz R. Adenomyosis in pregnancy. J. Reprod. Med.1986; 31: 224-227.

13) McCausland V, McCausland A. The response of adenomyosis to endometrial ablation/resection. Hum Reprod Update, 1998; 4: 350-359.

14) Wood C, Maher P, Hill D. Biopsy diagnosis and conservative surgical treatment of adenomyosis. Aust N Z J Obstet Gynaecol, 1993; 33: 319-321.

15) Fong YF, Singh K. Medical treatment of a grossly enlarged adenomyotic uterus with the levonorgestrel-releasing intrauterine system. Contraception, 1999; 60: 173-175.

16) Sheng J, Zhang WY, Zhang JP, Lu D. The LNG-IUS study on adenomyosis: a 3-year follow-up study on the efficacy and side effects of the use of levonorgestrel intrauterine system for the treatment of dysmenorrhea associated with adenomyosis. Contraception, 2009 ; 79: 189-193.

17) Igarashi M, Abe Y, Fukuda M, Ando A, Miyasaka M, Yoshida M. Novel conservative medical therapy for uterine adenomyosis with a danazol-loaded intrauterine device. Fertil Steril, 2000; 74: 412-413.

18) Shawki OA. Danazol loaded intrauterine device D-IUD: a novel conservative management for uterine adenomyosis. Middle East Fertility Society Journal. 2002; 7: 214-220.

19) Huang WS, Ynag TS, Yuan CC. Successful pregnancy after treatment of deep adenomyosis with cytoreductive surgery and subsequent gonadotropin-releasing hormone agonist: a case report. Chin Med J. 1998; 61: 726-729.

20) Lin J, Sun C, Zheng H. Gonadotropin-releasing hormone agonists and laparoscopy in the treatment of adenomyosis and infertility. Chin Med J. 2000; 113: 442-445.