Kesitsel tipteki bu araştırma Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Tıp Fakültesinde 2019-2020 öğrenim döneminde öğrenim gören öğrenciler ile Mayıs-Haziran 2020 tarihinde gerçekleştirilmiştir.
Araştırmanın evreni ve örneklemi
Araştırmanın yapıldığı fakültede öğrenim gören 650 öğrenci araştırmanın evrenini oluşturmaktadır. Bir örneklem belirlenmemiş, öğrencilerin tamamına ulaşılması hedeflenmiştir. Araştırmaya dahil olma kriterleri, ilgili fakültede öğrenci olmak, araştırmaya katılmaya gönüllü olmak ve veri toplama formunu eksiksiz olarak doldurmak olarak belirlenmiştir. Toplamda 441 öğrenci (%67,8) araştırmaya katılmıştır. Veriler toplandıktan sonra G-Power 3.1.9.7 yazılımı ile güç analizi gerçekleştirilmiştir. Yeme bozukluğu bağımlı değişkeni binomial karakterde olduğundan elde edilen en düşük kikare değeri kullanılarak etki büyüklüğü 0.16 oalrak hesaplanmıştır, α değeri 0.05, serbestlik derecesi dört gözlü tablo için 1 ve ulaşılan örnek büyüklüğü 441 değerli programa girilmiş ve ulaşılan istatistiksel güç %91,92 oalrak hesaplanmıştır.
Veri toplama araçları
Veriler yapılandırılmış bir anket formu aracılığıyla çevrimiçi olarak toplanmıştır. Anket formunun ulaşılacağı çevrimiçi adres öğrencilere sosyal medya hesaplarıyla iletilmiştir. Veri toplama formu katılımcıların bazı sosyodemografik özellikleri ile sağlık davranışlarının sorgulandığı bir bölüm ve beslenme ve yeme bozukluğunu değerlendiren REZZY’den oluşan bir bölüm olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Anket formunun başında katılımcıların gönüllü olarak çalışmaya katılabileceklerine ilişkin bir açıklama yer almıştır.
Kişisel bilgi formu
Veri toplama formunun bu bölümünde katılımcıların yaş, cinsiyet, öğrenim gördüğü dönem, bazı beslenme davranışları, sigara ve alkol kullanımları, boy ve vücut ağırlığı değerleri ile vücut ağırlıkları ile algılarını değerlendiren sorular yer almaktadır. Öğrencilerin beyanlarına göre hesaplanan beden kitle indeksleri Dünya Sağlık Örgütünün belirlediği kesim noktalarına göre zayıf, normal, fazla kilolu ve obez olarak gruplandırılmıştır 9.
REZZY ölçeği
Bu araştırmada tıp fakültesi öğrencilerinin beslenme ve yeme bozukluğu durumlarının saptanması için REZZY yeme bozuklukları ölçeği (REZZY) kullanılmıştır 10. REZZY adolesan ve genç erişkin dönemde her iki cinsiyet için de uygun bir tarama testidir 11. REZZY, orijinal adı SCOFF olan ve 2010 yılında İngiltere’de geliştirilmiş ve yeme bozukluklarının taramasında kullanılan bir ölçektir. Beş maddeden oluşmaktadır ve adını bu maddelerde sorgulanan durumların İngilizcelerinin baş harflerinden almaktadır. Ölçek gerçek pozitifleri tespit etmekte oldukça güçlüdür ve duyarlılığı mevcut kesim noktası için %100 olarak hesaplanmıştır. Gerçek negatifleri belirleme gücü yani seçiciliği de yine aynı kesim noktası için %87,5 olarak hesaplanmıştır. Ölçeğin toplam beş maddesinin her biri katılımcı tarafından var olarak değerlendirildiğinde bir puan almaktadır ve ölçekten en az sıfır, en fazla beş puan alınabilmektedir. Toplam puanı iki ya da daha fazla olan katılımcılar yeme bozukluğu açısında risk grubunda olarak değerlendirilmektedir 10. Ölçeğin Türk toplumu için geçerlilik ve güvenilirlik çalışması Aydemir ve arkadaşları 12 tarafından 2015 yılında yapılmış ve Türk toplumu için uygun bulunmuştur. Ölçeğin Türkçe ismi Türkçe formdaki seçilmiş kelimelerin baş harfleri kullanılarak REZZY olarak belirlenmiştir.
İstatistiksel analizler
Elde esilen verilerin analizleri SPSS 18.0 programı ile yapılmıştır. Veriler sayı ve yüzdeler ile ortalama ve standart sapma değerleri ile sunulmuştur. REZZY sonucuna göre öğrencilerin yeme bozukluğu risk durumları ile olası risk faktörleri arasındaki ilişkiler tekli analizlerde ki-kare testi ile değerlendirilmiştir. Tekli analizler sonucunda yeme bozukluğu riski ile ilişkili olduğu tespit edilen değişkenler birk lojistik regresyon modeli oluşturularak değerlendirilmiştir. Lojistik regresyon analizinde öğrencilerin öğrenim gördükleri dönem değişkeni modele ordinal değişken olarak sokulmuş ve dönemin artması ile yeme bozukluğu riski arasındaki ilişki bütün olarak değerlendirilmiştir. Beden kitle indeksi karıştırıcı faktör olarak değerlendirilmiş ve lojistik regresyon faktöründe etkisi kontrol edilmek amacıyla analize kofaktör olarak dahil edilmiştir. Tüm analizlerde istatistiksel anlamlılık düzeyi p <0,05 olarak kabul edilmiştir.
Araştırmanın etik yönü
Araştırma için Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulunca 16.04.2019 tarihinde 2019/04 karar numarası ile etik kurul onayı verilmiştir. Ayrıca araştırmanın yapılabilmesi için ilgili Fakültenin Dekanlığından yazılı izin alınmış ve öğrenciler internetten anket formunu doldurmadan önce araştırmanın gönüllülük esasına tabi olduğu kendilerine hatırlatılmış, sadece gönüllü olanların anket formunu doldurmaları sağlanmıştır.