Fazla miktarda balık (omega-3 yağ asitlerinden zengin) tüketen toplumlarda KVH’ların daha az oranlarda görüldüğü daha önce yapılan çalışmalarla ortaya konulmuştur
16,17. Daviglus ve arkadaşlarının
18 bildirdiği, 30 yıl izlemli çalışmada balık tüketen erkeklerde tüketmeyen erkeklere göre KVH relatif riski 0,62 ve miyokard infarktüsüne bağlı ani olmayan ölüm relatif riski 0,33 olduğu ortaya konulmuştur. Zhang ve arkadaşları
19 yaptıkları 36 ülkeyi içine alan ekolojik çalışmalarında, balık tüketiminin KVH’lar ve inmeye bağlı mortalite oranlarını ve tüm nedenlere bağlı mortalite oranlarını azalttığını bildirmişleridir. Mizushima ve arkadaşları
20 KVH ilişkili olaylarının balık tüketimi ile azaldığını ve bu etkinin doz ile pozitif korale olduğunu ortaya koymuşlardır. 4 yılın üzerinde süren Lyon Kalp Çalışmasında omega-3’ten zengin diyetin KVH’lıklarda %47’lik bir azalmaya yol açtığı fakat inme üzerine etkilerinin olmadığı tespit edilmiştir
21.
Omega-3 yağ asidi karaciğerden; diasilgliserol asiltransferaz, yağ asidi sentetaz ve asil-coA karboksilaz enzimleri aktivitesini baskılayarak lipit sentezini azaltmaktadır 22. PPAR-⇒ aktivitesini artırarak karaciğerde lipitlerin beta oksidasyonunu artırır 22. VLDL sekresyonunu azaltır ve şilomikron katabolizmasını artırır, sonucunda TG ve kolesterol seviyesini düşürür 22,23. Ek olarak omega-3 yağ asidinin daha aterojenik olan dens-küçük LDL yapısını büyüttüğü ve LDL düzeylerini etkilemeden aterojenik etkisini azalttığı, AS patogenezinde rol alan platelet derive büyüme faktör gibi sitokinlerin düzeylerini azalttığı tespit edilmiştir 24,25.
Harris ve arkadaşları 26 balık yağının TG düzeylerini azalttığını, LDL düzeylerini artırdığını, HDL düzeylerini ise etkilemediğini bildirmişlerdir. Wilt ve arkadaşları 27 kombine hiperlipidemisi olan erkeklerde balık yağı tedavisinin TG düzeylerinin anlamlı azalttığını ama TK ve LDL düzeylerinin sırasıyla %4.8 ve %9.1 oranında artırdığını bildirmişlerdir. Harris yaptığı çalışmada 28 4 gr/gün balık yağının TG düzeylerini %25-30 azalttığını LDL düzeylerini %5-10, HDL düzeylerini %1-3 artırdığını bildirmiştir. Lewis ve arkadaşları 29 yaptıkları metanalizde omega-3 yağ asidinin TG, TK, VLDL ve LDL düzeylerini sırasıyla %29, %11,6, %30,2 ve %32,5 oranlarında azalttığını, HDL düzeylerini %10 oranında arttırdığını bildirmişlerdir. Biz bu çalışmada balık yağının TG’i daha belirgin olmak üzere, TK ve LDL düzeylerini azalttığını, HDL düzeyini ise artırdığını gözledik.
Diyabetik dislipidemide balık yağı kullanılan 26 çalışmanın yapılan metanalizinde, balık yağının; kan glukoz düzeyini hafif derecede artırdığı ama hemoglobin A1c düzeylerini etkilemediği ortaya konulmuştur 30. Biz de çalışmamızda balık yağının glukoz üzerine etkisinin olmadığını gözledik.
Omega-3 yağ asidinden türeyen üçüncü seri tromboksan daha az vazokonstriktif, prostoglandin ise daha güçlü vazorelaksandır 16. Omega-3 yağ asidi sonuçta damar tonusunu vazorelaksasyon lehine çevirmekte, kan basınçları ve trombosit agregasyonunu azaltmaktadır 16. Morris 31 ile Appel 32 ve arkadaşları omega-3 yağ asitlerinin hipotansif etkilerinin olduğunu ortaya koymuşlar ve bu etkilerin doza bağımlı olduğunu bildirmişlerdir. Bizim çalışmamızda bu yayınlara uygun olarak balık yağı grubunda daha fazla olmak üzere her iki grupta kan basınçlarında gerileme saptadık.
Atorvastatin primer ve sekonder korunma amacı ile kullanılmasının KVH’lara bağlı mortalite ve morbiditeyi azalttığı ortaya konulmuştur. Atorvastatin 10-80 mg dozunda LDL kolesterolü %41-61, hipertrigliseridemide TG düzeyini %43’e varan oranlarda azalttığı gösterilmiştir 2. Fogari ve arkadaşları 33 12 haftalık 20 mg/gün atorvastatin tedavisinin TK’ü %29.1, LDL kolesterolü %38.1 azalttığını, HDL kolesterolü %7.6 artırdığını ama TG düzeyini etkilemediğini bildirmişlerdir. Paragh ve arkadaşları 34 10 mg atorvastatin ile yaptıkları klinik çalışmada; TG, TK ve LDL düzeylerini azalttığını, HDL üzerine anlamlı etkisinin olmadığını ortaya koymuşlardır. Atorvastatin bizim çalışma sonuçlarına bakıldığında da literatürlere uygun olarak TK, LDL, TG düzeylerini anlamlı azaltmış ama HDL düzeylerini ise anlamlı etki yapmamıştır.
Sonuç olarak; balık yağı TG başta olmak üzere TK, LDL-kolesterol düzeylerini azaltmakta HDL düzeylerini de artırmaktadır. Bu etkileri nedeni ile atorvastatin tedavisinin kontrendike olduğu hiperlipidemik hastalarda alternatif bir tedavi ajanı olarak yada atorvastatin tedavisine ek olarak kullanılabileceğini düşünmekteyiz. Ayrıca balık tüketimi AS’ un majör risk faktörlerinden olan dislipidemi ve hipertansiyonun geriletilmesinde önerilebilecek etkili bir diyet şekli olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
)
)
)
)
)