Gereç ve Yöntem: Aşırı aktif mesane tanısı ile tolterodin tartarat tedavisi başlanan hastalara ilaç kullanımı öncesi ve 6 ay düzenli ilaç kullanımı sonrası nazal mukosiliyer klirens süresi ölçümü yapıldı. Mukosiliyer klirens süresi ölçümü için sakkarin testi kullanıldı.

Bulgular: Hastaların ilaç kullanımı öncesinde nazal mukosiliyer klirens süresi ortalama 8,65±1,29 dakika,tedavi sonrasında 7,80±1,29 dakika olarak bulundu.Tedavi sonrasındaki nazal mukosiliyer klirens süresinde istatistiksel olarak anlamlı bir uzama tespit edildi(p=0,022).

Sonuç: Tolterodin tartarat kullanan hastaların sinonazalve orta kulak enfeksiyonları açısından takip edilmesi önerilmektedir.

Aşırı aktif mesane (AAM) sıkışma tipi inkontinansın eşlik ettiği ya da etmediği ani sıkışma hissi (urgency), genellikle artmış idrar yapma sıklığı ve noktüri olarak tanımlanır. AAM tedavisinde antimuskarinik ilaçların kullanımı ana tedavi yöntemidir³. Muskarinik reseptörlerin solunum yollarının siliyer aktivitesinde de önemli rol oynadığı bilinmektedir⁴. Bu çalışmanın amacı, AAM tedavisinde kullanılan bir antimuskarinik ajan olan tolterodin tartaratın nazal mukosiliyer klirens üzerine etkisi araştırmaktır.

Ayrıntılı anamnez sonrası tam bir KBB muayenesi ve beraberinde nazal endoskopi uygulandı. Son 4 hafta içinde üst solunum yolu enfeksiyonu geçirmiş, nazal cerrahi öyküsü olan, herhangi bir topikal veya sistemik ilaç kullanım öyküsü olan, sigara kullanan ve muayenede septum deviasyonu, konka hipertrofisi, nazal polip, kronik otitis media saptanan, sistemik hastalığı olan (diabetes mellitus,kalp yetmezliği, hipertansiyon, koroner arter hastalığı, kor pulmonale, karaciğer veya böbrek yetmezliği, kronik obstrüktif akciğer hastalığı) çalışmaya dahil edilmedi.

Aşırı aktif mesane tanısı ile tolterodin tartarat (Detrusitol SR Kapsül; 4 mg 1x1) tedavisi başlanan hastalara ilaç kullanımı öncesi ve 6 ay düzenli ilaç kullanımı sonrası mukosiliyer klirens süresi ölçümü yapıldı. Mukosiliyer klirens süresi ölçümü için sakkarin testi kullanıldı.

Çalışma için yerel etik kurul onayı Mustafa Kemal Üniversitesi etik kurulundan (13.02.2014/16 nolu karar) alındı. Tüm hastalardan bilgilendirilmiş onam formu alındı.

Tüm olgular testten yarım saat önce testin yapılacağı ortamda dinlendirildi. Test oda sıcaklığında hasta başı yukarıda olacak şekilde oturur pozisyonda uygulandı. Öncelikle hastadan burnundaki sekresyonları temizlemesi istendi. 1x1x1mm (1/4 sakkarin tablet) boyutlarında sakkarin tablet, port koton yardımıyla, nazal kavitelerden birinde inferior konka medial yüzeyine yerleştirildi⁵. Hastadan hapşırmaması, burnunu çekmemesi ve başını öne eğmemesi istendi. Hastadan sık yutkunması ve tadı hissettiği anda haber vermesi istendi. Hastanın sakkarin yerleştirilmesi ile tadı hissettiğini belirttiği an arasındaki süre mukosiliyer klirens süresi olarak kabul edildi ve veriler kaydedildi. Ortam sıcaklığı bir klima ile sabit tutulmaya çalışıldı.

Veriler SPSS 19.0 paket veri programında değerlendirildi. Tanımlayıcı veriler ortalama ± standart sapma (SD) olarak gösterildi. Normal dağılım gösteren parametrik verilerin gruplar arası karşılaştırılmasında Paired Sample-t testi; nonparametrik verilerin karşılaştırılmasında Wilcoxon-sign testi kullanıldı. p değeri 0,05 den küçük olanlar anlamlı kabul edildi.

Hastaların ilaç kullanımı öncesinde mukosiliyer klirens süresi ortalama 8,65±1,29 dakika, 6 ay düzenli tedavi sonrasında 7,80±1,29 dakika olarak bulundu. Tedavi sonrasındaki mukosiliyer klirens süresinde istatistiksel olarak anlamlı bir uzama tespit edildi (p=0,022). Tedavi öncesi ve sonrasında mukosiliyer klirens süresi ölçümleri Şekil 1’ de verilmiştir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 1: Tedavi öncesi ve sonrasında mukosiliyer klirens süresi ölçümleri

Mukosiliyer klirensin değerlendirilmesi için çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Çeşitli çalışmalarda radyoopak maddelerin (bizmut trioksitli teflon karışımı) kullanıldığı radyografik yönteme, radyoaktif maddelerin (Tc99, I111) kullanıldığı gamasintigrafi yöntemine, boya yöntemine ve sakkarin testine başvurulmuştur^5-7. Bunların içinde gamasintigrafi en fizyolojik test olarak kabul edilmesine rağmen, maliyeti yüksek ve düzenek gerektiren bir yöntemdir⁵. Sakkarin testi ise ucuz, kolay uygulanabilir olması ve güvenilir sonuçlar vermesi nedeniyle sık kullanılan bir yöntemdir⁵. Sakkarin testi ile sağlıklı kişilerde ölçülen ortalama mukosiliyer klirens süresi 7-15 dakika arasında değişmektedir^5,8.

Antimuskarinik ilaçlar; parasempatik postgangliyonik ve kolinerjik sempatik postgangliyonik (terleme) efektör hücrelerde ve santral sinir sisteminde bulunan muskarinik tipteki reseptörler için asetilkolin (Ach) ile yarışırlar. Bu ilaçlar, parasempatolitik ilaçlar olarak da tanımlanır⁹.

Aşırı aktif mesane tedavisinde antimuskarinik ilaçların kullanımı ana tedavi yöntemidir. Bununla birlikte bu ilaçların çoğu antimuskarinik yan etkiler oluşturur. Muskarinik reseptörler vücutta yaygın olarak bulunmaktadırlar. Mesane dışındaki organlardaki yerleşimleri antimuskarinik ilaçlarla gelişen yan etkilerden (ağız kuruluğu, terlemede azalma, konstipasyon, bulanık görme, sersemlik, baş dönmesi, oküler tansiyonun yükselmesi, idrar retansiyonu, taşikardi, pupildilatasyonu, vazodilatasyon) sorumludur³.

Burun ve sinüslerdeki goblet hücreleri ve serömüköz bezlerin salgısı ile epitelyum üzerinde iki tabakalı müköz bir örtü oluşur. Salgılanması otonom innervasyon ile oluşur. Parasempatik aktivite artarsa daha sulu, sempatik aktivite artarsa daha kıvamlı salgı ortaya çıkar¹⁰.

Atropin, muskarinik reseptör antagonistlerinin prototipidir⁹. Yeates ve ark.¹¹ intravenöz atropin uygulamasının, Foster ve ark.¹² ise oral atropin uygulamasının trakeal mukus klirens hızını azalttığını saptamışlardır. Grothve ark.¹³ da inhale atropin sülfatın trakeabronşial mukus klirensine etkisini gamasintigrafi yöntemi ile araştırmışlar ve tek doz inhale atropin sülfatın mukosiliyer fonksiyonu azalttığını ve trakeobronşial sekresyonların atılımını engellediğini saptamışlardır. Bir hayvan çalışmasında bakteri inhalasyonu yaptırılan koyunlara intramüsküler atropin uygulayan araştırmacılar, atropin uygulamasının hayvanların trakeasında bakteri persistansı artırdığını saptadılar. Bunu da atropinin trakeal mukosiliyer klirens hızını azaltmasına bağlamışlardır¹⁴.

Literatürde atropinin nazal mukosiliyer klirens süresi üzerine etkisini araştıran sadece bir yayın mevcuttur. Takeuchi ve ark.¹⁵ gamasintigrafi yöntemi ile subkutan atropin enjeksiyonunun nazal mukosiliyer klirens hızını azalttığını saptamışlardır.

Tolterodin tartarat, AAM tedavisi için spesifik olarak geliştirilmiş ilk antimuskarinik ilaçtır³. Bu çalışmada antimuskarinik bir ajan olan tolterodin tartaratın nazal mukosiliyer klirens hızını istatistiksel anlamlı olarak azalttığı saptanmıştır. Bu çalışma antimuskarinik bir ajan olan tolterodin tartaratın nazal mukosiliyer klirens hızını araştıran ilk çalışmadır.

Sonuç olarak, antimuskarinik ilaçların çoğu antimuskarinik yan etkiler oluşturmaktadır. Bu çalışmada, tolterodin tartaratın nazal mukosiliyer klirens hızını istatistiksel anlamlı olarak azalttığı saptanmıştır. Bu nedenle, tolterodin tartarat kullanan hastaların sinonazal ve orta kulak enfeksiyonları açısından takip edilmesi önerilmektedir.

1) Unal M, Seymen HO. Effect of Ringer-Lactate and isotonic saline solutions on mucociliary clearance of tracheal epithelium: an experimental study in rats. J Laryngol Otol 2002; 116: 536-8.

2) Passali D, Ferri R, Becchini G, Passali GC, Bellussi L. Alterations of nasalmucociliary transport in patients with hypertrophy of the inferior turbinates, deviations of the nasal septum and chronic sinusitis. Eur Arch Otorhinolaryngol 1999; 256: 335-7.

3) Ergen A, Dönmez I. Aşırı Aktif Mesane ve Antimuskarinikler (2002’den bu yana ne değişti?) Dirim Tıp Gazetesi 2010; 85: 13-15.

4) Yang B, McCaffrey TV. The roles of muscarinic receptor subtypes in modulation of nasal ciliary action. Rhinology 1996; 34: 136-9.

5) Lale AM, Mason JD, Jones NS. Mucociliary transport and its assessment: a review. Clin Otolaryngol 1998; 23: 388-96.

6) Yergin BM, Saketkhoo K, Michaelson ED, Serafini SM, Kovitz K, Sackner MA. A roentgenographic method for measuring nasal mucous velocity. J Appl Physiol 1978; 44: 964-8.

7) De Espana R, Franch M, Garcia A, Pavia J. Measurement of nasal mucociliary transport rate in normal man. Rhinology 1986; 24: 241-7.

8) Moriarty BG, Robson AM, Smallman LA, Drake-LeeAB. Nasal mucociliary function: comparison of saccharin clearance with ciliary beat frequency. Rhinology 1991; 29: 173-9.

9) Ölmez E. Antimuskarinik İlaçlar. Turkiye Klinikleri J Int Med Sci 2005; 1: 58-68.

10) Önerci M. Paranasal sinüs fizyolojisi. Endoskopik sinüs cerrahisi 2.baskı, 1999; 13.

11) Yeates DB, Aspin N, Levison H, Jones MT, Bryan AC. Mucociliary transport rates in man. J Appl Physiol 1975; 39: 487-94.

12) Foster WM, Bergofsky EH, Bohning DE, Lippmann M, Albert RE. Effect of adrenergic agents and their mode of action on mucociliary clearance in man. J Appl Physiol 1976; 41: 146-52.

13) Groth ML, Langenback EG, Foster WM. Influence of inhaled atropine on lung mucociliary function in humans. Am Rev Respir Dis 1991; 144: 1042-7.

14) Whiteside ME, Lauredo I, Chapman GA, Ratzan KR, Abraham WM, Wanner A. Effect of atropine on tracheal mucociliary clearance and bacterial counts. Bull Eur Physiopathol Respir 1984; 20: 347-51.

15) Takeuchi K1, Suzumura E, Majima Y, Sakakura Y. Effect of atropine on nasal mucociliary clearance. Acta Otolaryngol 1990; 110: 120-3.