DM, akut komplikasyonları önlemek ve uzun vadeli komplikasyon riskini azaltmak için sürekli tıbbi bakım ve sürekli hasta eğitimi ve desteği gerektiren kronik bir hastalıktır
16. Başka bir kronik hastalık olan hipertansiyon DM hastalarında topluma göre 2 kat fazla görülmektedir
17,18. Bu gibi nedenlerden dolayı oluşan immün sistem harabiyeti sonucu DM hastalarının kovid-19 hastalığına yakalanma eğilimi artmıştır ve mortalite ve morbidite yüksektir
6,7.
Kovid-19 hastalığı tüm dünyayı etkileyerek pandemi oluşturmuştur. Bu nedenle tüm insanlarda çeşitli düzeylerde korku oluşturmuştur. Bu korku düzeyini tespit etmek amacıyla oluşturulan Kovid-19 korku ölçeği çeşitli ülkelerde, çeşitli gruplara uygulanmıştır 19. Ülkemizde Kovid-19 ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılmış; iç tutarlılığı 0,82 ve güvenirliği 0,72 olarak bulunmuş ve Türk popülasyonunda güvenilir ve geçerli bir ölçüm aracı olduğu görülmüştür 14. Türkiye’de yapılan bir çalışmada Kovid-19 ölçeği puanı ortalama 20,03 olarak tespit edilmiştir. Aynı çalışmada katılımcıların korkuları cinsiyete göre karşılaştırıldığında kadınların Kovid-19 korkusunun belirgin yüksek olduğu tespit edilmiştir 20. Ayrıca yapılan çalışmalarda korkunun koruyucu davranışları arttırdığı tespit edilmiştir 19,21.
Bu çalışmaya katılanların yaş ortalamasının 56,17 ve %58,9’unun kadın olduğu görülmüştür. DM hastalarının %39,9’u hipertansiyon tanısı olduğunu bildirmiştir. Yapılan çalışmalarda toplumda yaklaşık %25 hipertansiyon tespit edilmiştir 22. Diğer çalışmalara paralel olarak çalışmamızda diyabetiklerde hipertansiyon prevelansının arttığı görülmüştür 17. DM hastalarının KÖP’sinin ortalama 20,87 olduğu görülmüştür. Türk vatandaşlarının dahil edildiği bir çalışmada ölçeğin toplam ortalama puanı 20,03 olduğu ve kronik hastalığı olanlar ile olmayanların puanları arasında fark olmadığı tespit edilmiştir 20. Bu çalışmada da tespit edilen KÖP’ün toplumda yapılan çalışmada tespit edilenle yakın olduğu görülmüştür. Yapılan bir çalışmada kadınların korku puanının erkeklere göre yüksek olduğu tespit edilmiştir 20. Ancak bu çalışmada KÖP’ün cinsiyete göre farklılık göstermediği saptanmıştır.
Bu çalışmada DM hastalarının yaşı arttıkça BP ve TP azaldığı, KÖP değişmediği tespit edilmiştir. Türk vatandaşlarının katıldığı bir çalışmada benzer olarak yaş ile KÖP değişmediği görülmüştür 19. İleri yaş Kovid-19 için kötü prognoz etkenidir 22. DM Kovid-19 için kötü prognoz etkeni olup ve artan yaş ile birleşince mortalite ve morbidite artacağından, TP’nin yaş ile artması beklenmekteydi 6,24,25.
Bu çalışmada KÖP’ün; BP ve TP ile pozitif korelasyon gösterdiği tespit edilmiş olup yapılan başka bir çalışmada algılanan tehdit arttığında Kovid-19'un önlenmesini kolaylaştıran bir davranışı gerçekleştirmek için motive edici olduğu görülmüştür 19. Bu çalışmada kullanılan Kovid-19 korku ölçeğinin kullanıldığı bir çalışmada korku ölçeği puanı yüksek olanların halk sağlığına uygun davranışlarla (örneğin, düzenli el yıkama ve sosyal uzaklaşma) daha çok ilgilenenler olduğu, korkunun tedbir alma ile pozitif korele olduğu görülmüştür 21. Bu çalışmayla paralel olarak diğer kronik hastalıklarda da korku ve koruyucu davranışı değerlendiren çalışmalarda korkunun tedbir alma davranışını arttırdığını göstermiştir 26,27.
Kan şekeri regüle olanların ve BP ve TP’si yüksek bulunmuş olup, bu durum olumlu tutumların bir arada olduğunu göstermiştir. Ön lisans-lisans ve yüksek lisans ve üzerinin BP ve TP’si yüksek KÖP’si arasında fark bulunmamıştır. Eğitim seviyesi yüksek olanların bilgi ve tutum puanlarının yüksek olması beklenen bir sonuç olup eğitimin olumlu katkısı olduğunu düşündürmüştür. Yapılan bir çalışmada bu çalışmadan farklı olarak, eğitim seviyesi artışının korku düzeyini arttırdığı görülmüştür 20.
Herhangi bir yakını Kovid-19 geçiren diyabet hastalarının BP’si daha yüksek (p =0,033) ancak, KÖP (p =0,934) ve TP’sinde (p =0,567) fark olmadığı bulunmuştur. Ancak yakınları dolayısıyla bilgi sahibi olanların korku ve tutum puanlarının da artması beklenmekteydi.
Bu çalışma anket çalışması olduğundan katılımcıların koruyucu tedbir alma davranışları kendi beyanlarına dayanmaktadır. Bu durum çalışmanın kısıtlamasıdır.